“नख”

मराठी भाषे विषयी

नख.	(क) मानवी हाताच्या, किं० पायाच्या, बोटांच्या टोकांना शिंगाच्या जातीचें जें पातळ चकचकीत कवच असतें तें.
	(ख) पक्ष्याचा किंवा पशूचा
	(ग) खवल्या मांजराच्या अंगावरचा एक एक खवला.
	(घ) नखानें येईल, किं० नखावर राहील, इतकें.	उ० औषधाचें नख; चुन्याचें नख; कुंकवाचें नख.
जेथें नख नको तेथें कुऱ्हाड लावणें	नखानें होण्याजोग्या कामीं कुऱ्हाडीचा उपयोग करणें; थोडक्या श्रमानें, किंवा मृदुपणानें, जें कार्य होण्याजोगें आहे, त्याच्यासाठीं पुष्कळ शक्ति खर्च करणें, किंवा फार कठोरपणा करणें. याच अर्थाचें मोरोपंताचें पुढील आर्यार्ध पहा:– नखहि नको ज्या कार्या, त्या काढावा कशास करवाल?॥
नख दृष्टीस न पडणें	मुळींच न दिसणें, पडद्याच्या आंत राहणें; अतिमर्यादशीलदणानें राहणें.	उ० ती मराठमोळ्यांतली स्त्री आहे, तिचें नख तुझ्या दृष्टीस पडणार नाहीं!
नख नख बोलणें	ऐटीनें, किंवा कुरेंबाजीनें, बोलणें.
नख शिरणें	थोडासा शिरकाव होणें.
नखाएवढा	अगदीं थोडा.
नखाने काम करणें	नाजुकपणाचा आविर्भाव किंवा दिमाख करून काम करणें.
एकाद्याला नखावर खेळविणें किंवा चाळविणें	त्याची करमणूक करावयास झटणें.
नखावर चालणें	नाजुकपणाची ऐट करून चालणें.
नखावर जेवणें	चोखंदळेपणानें जेवणें; आपणाला भलतें सलतें चालत नाहीं, अशी मिजास करून जेवणें.
नखावर दिवस मोजणें	उत्कंठेनें मार्गप्रतीक्षा करणें.
नखाला आग लागली	संकटांस नुसती सुरवात झाली; अझून पुष्कळ संकटें यावयाचीं आहेत.
नखें चावीत, कुरतुडीत, किंवा वाजवीत बसणें	(क) निरुद्योगी असणें; उद्योगधंदा न करतां राहणें.
	(ख) हिरमुष्टें होऊन बसणें.